რა არის ტრიქომები და რატომ არიან ისინი კანაფის მცენარეში?
კანაფი საოცარი მცენარეა, რომელსაც არაერთი უნიკალური მახასიათებელი აქვს, მათ შორის ტრიქომები. იმის გასაგებად, თუ რა ტრიქომებია კანაფში, აუცილებელია მცენარის სტრუქტურის უფრო დეტალურად შესწავლა. ეს მიკროსკოპული სტრუქტურები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ კანაფის დაცვაში, რაც მას ველურ ბუნებაში გადარჩენაში ეხმარება.
ბუნება სავსეა საოცრებებით, მაგრამ ასევე მკაცრი განსაცდელებით, ამიტომ მცენარეებმა შეიმუშავეს მრავალი მექანიზმი საფრთხეებისგან თავის დასაცავად. მაგალითად, ზოგიერთი მცენარე სიმბიოზურ ურთიერთობებში შედის მწერებთან ან ცხოველებთან, რომლებიც თავად მცენარეებს არ აზიანებენ, მაგრამ ეფექტურად ანადგურებენ მავნებლებს. სხვა მცენარეები თავს ეკლებით იცავენ ბალახისმჭამელების მოსაგერიებლად. თუმცა, კანაფმა ევოლუციური ადაპტაციის სხვა გზა აირჩია - ტრიქომების შექმნა.
ტრიქომების ბიოლოგიური დანიშნულება
უნდა აღინიშნოს, რომ ტრიქომების განვითარება, ანუ ე.წ. „ტრიქომოგენეზი“ (არ აგვერიოს ტრიქომონიაზით!), კანაფის უნიკალური მახასიათებელი არ არის. ეს დამცავი მექანიზმი ბევრ მცენარეში გვხვდება, სადაც ტრიქომები მწერების ან ცხოველების მოგერიებას ემსახურებიან, რომლებსაც მცენარით ტკბობა სურთ. თუმცა, კანაფის ფოთლებისა და ყვავილედების ზედაპირიდან გამოყოფილი ნივთიერებები მას განსაკუთრებულს ხდის.
ტრიქომა არის ეპიდერმული უჯრედი ან გამონაზარდი, რომელიც რამდენიმე უჯრედისგან შედგება. ზოგიერთ მცენარეში ტრიქომებს შეუძლიათ რამდენიმე სანტიმეტრამდე სიგრძის მიღწევა. მაშინ როდესაც სხვა მცენარეების ტრიქომები იმდენად პატარებია, რომ მათი დანახვა მხოლოდ მიკროსკოპით არის შესაძლებელი.
რატომ სჭირდებათ ადამიანებს ტრიქომები?
ირონიულია, რომ სწორედ კანაფის მიერ შემუშავებულმა თავდაცვის მექანიზმმა მიიპყრო ამდენი ყურადღება. კანაფის ფსიქოაქტიური და სამედიცინო თვისებების უმეტესობა დაკავშირებულია ისეთ კანაბინოიდებთან, როგორიცაა ტეტრაჰიდროკანაბინოლი (THC), კანაბიდიოლი (CBD) და სხვა. სწორედ ამ ნივთიერებებმა მიიპყრო კაცობრიობის ინტერესი მათი უნიკალური თვისებების გამო, რის გამოც დღეს კანაფის უამრავი სახეობაა გავრცელებული მთელ მსოფლიოში. მისი ჰაბიტატი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა და ათჯერ გადააჭარბა ბუნებრივ საზღვრებს.
კანაბინოიდები შეიცავს ჯირკვლოვანი ტრიქომების მიერ გამოყოფილ ფისს და, შესაბამისად, ჯიშის ფსიქოაქტიური ეფექტი პირდაპირ დამოკიდებულია მათ რაოდენობაზე. სელექციონერები ცდილობენ ტრიქომებით მდიდარი ჯიშების შემუშავებას, რადგან ასეთი მცენარეები ნამდვილ ბესტსელერებად იქცევიან და პოპულარობას იძენენ მთელ მსოფლიოში კანაფის მოყვარულებში. გარდა ამისა, ტრიქომების მიერ გამოყოფილი ფისი შეიცავს ტერპენებს, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ჯიშების გემოსა და არომატულ მახასიათებლებზე.
ტრიქომების კლასიფიკაცია
ტრიქომების ორი ძირითადი ტიპი არსებობს: ჯირკვლოვანი და არაჯირკვლოვანი. დავიწყოთ ეს უკანასკნელით: ისინი გარკვეულ როლს ასრულებენ მცენარის გადარჩენაში, მაგრამ ისინი ნამდვილად არ წარმოადგენენ ინტერესს კანაფის კულტივირებისთვის. არაჯირკვლოვანი ტრიქომები არ გამოიმუშავებენ კანაბინოიდებს. მათი მთავარი დანიშნულებაა მცენარის დაცვა მცირე მავნებლებისგან მათი განადგურებით ან მოგერიებით. ისინი ჰგვანან პატარა, წვეტიან ბეწვებს, რომლებიც შეუიარაღებელი თვალით არ ჩანს.
არაჯირკვლოვანი ტრიქომები შეიძლება დაიყოს ცისტოლურ და არაცისტოლურ ტრიქომებად. ცისტოლური ტრიქომები ფარავს ფოთლების გარეთა მხარეს, ხოლო არაცისტოლური - შიდა მხარეს და ფოთლებს. ამით მთავრდება არაჯირკვლოვანი ტრიქომების განხილვა, დეტალები კი ბოტანიკოსებს რჩებათ. ჩვენ ბევრად უფრო დაინტერესებული ვართ ტრიქომის მეორე ტიპით, რომელიც კანაფის ყვავილობის დროს გამოყოფს ფისს.
ჯირკვლოვანი ტრიქომები და მათი ტიპები
კანაფის ჯირკვლოვანი ტრიქომები სამ ძირითად ტიპად იყოფა:
- ბოლქვიანი. ეს ტრიქომები მთელ მცენარეს ფარავს და მას წებოვან ტექსტურას ანიჭებს. ბოლქვიანი ტრიქომები ხელს უწყობენ მცენარის ზედაპირზე ტენიანობის შენარჩუნებას, რაც კანაფს საშუალებას აძლევს გაუძლოს არახელსაყრელ ამინდის პირობებს, როგორიცაა სიცხე, დაბალი ტენიანობა და ძლიერი ქარი. თუმცა, ტრიქომის ეს ტიპი ერთადერთია ჯირკვლოვან ტრიქომებს შორის, რომელიც არ გამოყოფს კანაბინოიდებს და ტერპენებს.
- კაპიტატისებრი ან თავის ფორმის. ეს ტრიქომები მინიატურული სოკოს ფორმისაა და მათი დანახვისთვის მიკროსკოპია საჭირო. კაპიტირებული ტრიქომები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ კანაბინოიდების და ტერპენების სინთეზის პროცესში, თუმცა ისინი არ არიან ამ ნივთიერებების ძირითადი მწარმოებლები. ისინი ამ პროცესს მცენარის ვეგეტატიური ზრდის ეტაპზე იწყებენ.
- კაპიტატ-პეტიოლატი. ეს არის ყველაზე დიდი ტრიქომები, რომლებიც შეუიარაღებელი თვალით ჩანს. ისინი გამოიმუშავებენ კანაფის ფისში შემავალი კანაბინოიდების და ტერპენების ძირითად ნაწილს. ყვავილობის დროს ეს ტრიქომები განსაკუთრებით აქტიურდებიან და სწორედ მათზეა დამოკიდებული მწარმოებლები იმის დასადგენად, მზად არის თუ არა მცენარე მოსავლის აღებისთვის. კაპიტატ-პეტიოლატის ტრიქომების რაოდენობა პირდაპირ გავლენას ახდენს ჯიშის ფსიქოაქტიურ და სამედიცინო ეფექტებზე, ასევე გემოსა და არომატის პალიტრაზე.
რატომ არის ტრიქომების ფერი მნიშვნელოვანი?
გამოცდილ მწარმოებლებს შეუძლიათ ზუსტად განსაზღვრონ, როდის არის კანაფი მოსავლის აღებისთვის მზად მცენარის ამ პატარა ნაწილების ფერის დათვალიერებით. ზრდის ადრეულ ეტაპზე ტრიქომები მინიატურულ სოკოებს ჰგვანან, რომელთა ქუდები სავსეა გამჭვირვალე სითხით. როდესაც მცენარე ვითარდება და გამოიმუშავებს ტერპენებს, კანაბინოიდებს და ეთერზეთებს, ეს სითხე თეთრდება.
ყვავილობის დაწყებისთანავე ტრიქომები იწყებენ ფერის შეცვლას, იძენენ მოყვითალო-ყავისფერ შეფერილობას, რაც მათ სიმწიფეზე მიუთითებს. როდესაც ტრიქომების დაახლოებით 30-40% ყავისფერდება, მცენარე მოსავლის აღებისთვის მზად ითვლება. თუ მწარმოებლები უფრო მასტიმულირებელ და ეიფორიულ ეფექტს ამჯობინებენ, უმჯობესია მოსავლის აღება მაშინ, როდესაც თეთრი ტრიქომები ყავისფერი ტრიქომების ნაცვლად უფრო მეტია.
მათთვის, ვინც დამამშვიდებელ, ძილის მომგვრელ ეფექტს ეძებს, ღირს დაელოდონ, სანამ ტრიქომების უმეტესობა ყავისფერდება.
რომელ შტამებს აქვთ ბევრი ტრიქომა?
ტრიქომების რაოდენობა დიდწილად დამოკიდებულია არა მხოლოდ ჯიშზე, არამედ ზრდის პირობებზეც. თუ მცენარე მიიღებს მაღალი ხარისხის განათებას, სათანადო კვებას, შენარჩუნებულია ოპტიმალური ტემპერატურა, ტენიანობა და pH, და გამოყენებული იქნება ზომიერი ვარჯიშის სტრესი, ტრიქომების რაოდენობა გაიზრდება. მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ყვავილედების ყოველი დამატებითი შეხება შეიძლება ტრიქომების დაზიანებას იწვევდეს, ამიტომ უმჯობესია მათ არ შეეხოთ.
თუმცა, ზოგიერთ ჯიშს უფრო მეტი ტრიქომების განვითარებისკენ უბიძგებს. მაგალითად, თეთრი ქვრივი და მისი ყველა შთამომავალი. ამ ჯიშმა ეს სახელი სწორედ თეთრი ტრიქომების გამო მიიღო, რომლებიც მჭიდროდ ფარავენ მცენარეს და ქმნიან მის დამახასიათებელ იერსახეს.
